De Overgang
De overgang....wat is het en waarom is het er?
De overgang is feitelijk en kort gezegd 'het ophouden van de productie van de vrouwelijke geslachtshormonen uit de eierstokken', eerst van progesteron en vervolgens van oestrogeen. Hiermee komt er een einde aan de vruchtbare of reproductieve fase, de menstruaties stoppen, zwangerschap wordt nu onmogelijk. De 'menopauze' is de allerlaatste menstruatie en betekent letterlijk 'maand(meno) van stoppen(pauze)', vertaald vanuit het Grieks. Een jaar nadat dit is gebeurd kun je vaststellen dat dit dan inderdaad je menopauze was. Je menopauze is dus in een oogwenk voorbij, de 'óvergang' daarentegen duurt járen.
Zou het opraken van de geslachtshormonen onvruchtbaarheid als enige gevolg hebben dan zou de overgang veel minder ervaren worden als een fase met allerlei verstorende klachten. Maar progesteron en vooral oestrogeen zijn betrokken bij veel meer lichaamsfuncties dan voortplanting alleen; bij vele fysiologische processen die erg kunnen lijden onder de tekorten aan deze twee hormonen. De natuur lijkt dit slecht geregeld te hebben. Echter...de evolutie houdt geen gelijke tred met onze levensverwachting. Lang geleden bereikten we de leeftijd van de menopauze niet eens, maar in deze tijd willen we na de menopauze nog zeker 30, 40 jaar gezond kunnen leven. Dat vraagt om aanpassing, niet alleen omdat je zo min mogelijk klachten wilt hebben nu en in de toekomst, maar ook omdat het risico op aandoeningen als borstkanker, hart en vaatziekte, diabetes en botontkalking nu stijgt als gevolg van de verstoorde hormoonbalans.
Er is geen vrouw zoals jij!
De overgang is een algemeen verschijnsel maar ook een individueel proces. Op welke leeftijd het begint, of dit abrupt of geleidelijk gebeurt en hoe het uiteindelijk verloopt, het hangt af van heel veel persoonlijke factoren. De klachten zijn weliswaar vaak klassiek maar toch ook heel verschillend per vrouw. Het is om die reden dat een overgangsconsulent een uitgebreide anamnese afneemt om die individuele factoren zo volledig mogelijk in kaart te brengen. Het maakt bijvoorbeeld erg uit of je op een natuurlijke manier in de overgang bent gekomen of kunstmatig door bijvoorbeeld antihormoontherapie wegens borstkanker of door het operatief wegnemen van je eierstokken. Ook doet het er toe op welke leeftijd je overgang begon, hoe je algehele gezondheid is, of je al een onderliggende aandoening hebt. Je leefstijl is eveneens van invloed en onderschat de impact van stress niet. Vrouwen die veel stress hebben gehad vlak voor de overgang zijn vaak al door hun energiereserves heen en de schommelende hormonen zijn opnieuw een bron van stress die ze er niet bij kunnen hebben. Kortom, alles dient meegenomen te worden bij het analyseren van je klachten en bij het bepalen van de behandeling die bij jou past. Adviezen zijn maatwerk.
Wat doet een verpleegkundig-of verloskundig overgangsconsulent?
Een verpleegkundig- of verloskundig overgangsconsulent is via een post HBO opleiding opgeleid in Rotterdam, aan het Erasmus MC of Hogeschool Breederode, juist om dit maatwerk te kunnen leveren. De opleiding is uiterst specifiek gericht op de hormoonverschuivingen tijdens de overgang, de breed uiteenlopende gevolgen hiervan en de wisselwerking die de overgang heeft met ziekten, met bepaalde medische interventies, met het leefpatroon, het lichaamsgewicht, de voeding, medicatie en stress. De jarenlange klinische ervaring die overgangsconsulenten daarnaast als verpleegkundige of verloskundige hebben zorgt ervoor dat zij deze onderlinge verbanden nog beter kunnen herkennen. Op deze manier wordt het duidelijk wat voor jou de beste mogelijkheden zijn voor behandeling van je klachten, of dit nu een vorm van vervangende hormoontherapie is of juist een hormoongericht stappenplan voor verandering van voeding of leefstijl.
De zorg van een VVOC Overgangsconsulent met een eigen praktijk valt onder de eerste lijn. Een verwijzing van de huisarts is niet nodig. Er wordt afgestemd en samengewerkt met andere disciplines zoals verschillende paramedici, de huisarts, arbo-arts / bedrijfsarts en de medisch specialist in het ziekenhuis.
De overgangsklachten op een rijtje
Typische overgangsklachten, deze klachten komen beslist voort uit de verschuivingen in de waardes van de geslachtshormonen:
- Opvliegers, zweetaanvallen
- Droger worden en kwetsbaar geraken van de huid en slijmvliezen van de vagina.
- Onregelmatig worden van de menstruaties, verandering in aard en hoeveelheid bloedverlies
A-typische overgangsklachten, wel opvallend vaak optredend tijdens de overgang maar deze komen niet per se direct voort uit de verschuivingen in de waardes van de geslachtshormonen en kunnen ook andere oorzaken hebben. Het zijn vaak meer indirecte gevolgen van de overgang;
- Spier-en gewrichtspijnen
- Vermoeidheid
- Slecht slapen
- Angst en paniekaanvallen
- Wisselende stemming, depressie
- Hoofdpijn, migraine
- Hartkloppingen, gevoel van ‘overslagen’, versnelde hartslag.
- Onrust, gejaagdheid, prikkelgevoelig
- Vergeetachtigheid, moeilijker concentreren
- Verminderde of afwezige zin in seks
- Droger worden van huid, ogen en mond.
- Collageen houdende weefsels zoals huid en pezen verliezen veerkracht
- Veranderde haargroei
- Gewichtstoename, vaak wat meer vet op de buik
- Ongewild urineverlies, vaker blaasontstekingen
Kom in actie!
Heb het erover!
De overgang staat bekend als een ‘verre van sexy onderwerp’, er werd en wordt nog steeds niet graag over gesproken. Misschien omdat het stoerder is om er niet over te klagen, het hoort erbij en het gaat wel weer over. Misschien ook omdat het associaties oproept met ouder worden, verlies van vruchtbaarheid, verlies van sexappeal en ook omdat het gedachten oproept aan een bepaalde truttigheid en uitgeblustheid. Je wilt simpelweg geen vrouw in de overgang zijn, toch ben je dat zomaar op zekere dag echt. Eigenlijk goed nieuws want je bent toch maar mooi zover gekomen! Gooi het taboe overboord en zie de overgang in een ander licht. Als een verdienste, als een fase met mogelijkheden, met privileges zelfs en met een eigen charme. Als een fase van bezinning, verwerking, een pas op de plaats. Als een 'wake up call misschien wel, de overgang vertelt je namelijk wat ‘je mag houden en wat je beter kunt wegdoen’. Je gewoontes, je overtuigingen, je keuzes; zijn ze je nu nog van dienst of alleen maar tot last? Wat past (nu) bij jou? Wat is wijsheid? Dat wordt nu duidelijker!
Je bent bepaald niet in je eentje in de overgang, praat erover, deel ervaringen en zoek waar nodig hulp!
Wees er op tijd bij!
De overgang wordt ingeluid door het korter en onregelmatiger worden van de menstruatiecyclus. Dit komt doordat op een gegeven moment de hoeveelheid goede eitjes drastisch is afgenomen. In deze fase kunnen ook klachten optreden van fors bloedverlies, frequent en/of langdurig. Soms zijn er ook al andere overgangsklachten. Veel vrouwen zijn dan begin veertig of nog jonger en zich vaak niet bewust dat dit al de overgang is. Toch is het belangrijk om dit te onderkennen omdat ook dan al veel te doen is aan deze zogenaamde ‘peri menopauzale’ klachten. Door hier al goed op te anticiperen vergroot je bovendien de kans op een gezond beloop van de rest van de overgang.
Maak je leven lichter!
Tijdens de overgang kan je er tegenaan lopen dat het leven dat je tot nog toe hebt geleid je moeilijker af gaat. Je merkt dat je sneller vermoeid bent, minder stressbestendig lijkt, dat je minder goed alle bordjes omhoog kan blijven houden. Dit is niet vreemd, met een beetje pech verstoort de overgang allerlei belangrijke processen in je lichaam. Daar is veel aan te doen gelukkig, één van de dingen die je kunt doen is stress reduceren. Stress en overgangsklachten versterken elkaar. Tijd maken voor ontspanning dus en dingen doen waar je blij van wordt.
